Biraz sözlük karıştırdım. “Quirky” sözcüğünün dilimizdeki karşılığı olarak önerilenler arasında şunlar var: Acayip, alışılmadık, garip, ilginç, kurnaz ve tuhaf. Tüm bunlar bir araya getirilip paketlendiğinde ortaya çıkan karışım bir Wes Anderson filmini ya da genel olarak Wes Anderson’ın sinemasının tanımlamak için neredeyse yeterli. Belki biraz simetri, biraz pastel renkler ve ksilofon eklemek gerekli.Öncelikle belirtmeliyim ki bu yazının başına geçmeden önce Wes Anderson’ın yeni filmi Asteroid City’yi izlemedim. Film, Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye için yarıştıktan sonra hemen hemen tüm dünyada haziran ayı içinde gösterime girecek. Öte yandan bu yazıyı, herhangi bir yeniden-izleme de yapmadan yazıyor ve izlediğim önceki 10 Wes Anderson filmine dair sadece zihnimdeki kırıntıları kullanıyorum. Wes Anderson sinemasının bütünlüğü, karakteristikliği ve özgünlüğü buna izin veriyor. Görsellik, stil, temalar, çatışmalar, müzik, karakterler ve hatta oyuncular… Wes Anderson sineması dendiğinde onun sinemasına aşina herhangi bir ortalama izleyicinin bile aklında aynı imgeler çağırışıyor, aynı beklentiler oluşuyor. Ve sinemasına aşina olanların sayısı hiç azımsanacak gibi değil. Wes Anderson, bağımsız sinemanın en popüler isimlerinden biri. Ve bence Wes Anderson sineması, bağımsızın anaakıma çok yakınlaştığı gri alanlardan biri.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Wes Anderson sinemasının doğuşu ve yükselişi</h3> 1980’lerin sonu ve 1990’ların başında Robert Altman ve Jim Jarmusch gibi öncüler üretmeye devam eder; Hal Hartley, Richard Linklater, Steven Soderbergh ve Gus Van Sant gibi sinemacılar ilk filmlerini birbiri ardına sıralar. 1969 doğumlu Wes Anderson’ın kariyeri de o yıllarda, Teksas Üniversitesi’nden arkadaşı Owen Wilson ile işbirliği içinde başlar.&nbsp;Sonradan Wes Anderson'ın&nbsp;uzun metrajlı&nbsp;ilk filmi Bottle Rocket’a (1994) dönüşecek olan kısa filmin senaryosunu birlikte yazan ikili, hem bir senarist ikilisi olarak hem de yönetmen-oyuncu ilişkisi içinde birlikte çalışmaya 2000’lerde ve 2010’larda da devam edecektir. Wes Anderson’ın oldukça düşük bütçeli ilk uzun metrajlı filmini Rushmore (1998), The Royal Tenenbaums&nbsp;(2001) ve The Life Aquatic with Steve Zissou (2004) izler. Bu erken dönem işleriyle Wes Anderson sinemasının alametifarikalarının neler olduğuna, temelleri güçlü atılan bu stilin sonraki yıllarda da kolay kolay değişmeyeceğine dair ipuçlarını yakalamaya başlarız.&nbsp;İngiliz besteci Benjamin Britten, genç dinleyicilere büyük bir senfoni orkestrasının hangi parçalardan meydana geldiğini göstermek için orkestranın farklı grupları tarafından seslendirilen ufak parçalara bölünmüş büyük bir eser bestelemiştir. Bu ufak parçalara çeşitlemeler denir, yani aynı melodiyi çalmanın farklı yolları… Britten bize öncelikle kullanacağı ana melodiyi, Henry Purcell’in bir temasını sunar, ardından bu temayı orkestranın farklı parçalarına seslendirtir. Tüm parçalar birleştiğinde ortaya senfonik ve güzel bir melodi çıkar. Wes Anderson’ın Moonrise Kingdom (2012) filmi, işte Britten’ın bu eseriyle ve tam olarak da eserin doğasını anlatan bu açıklamayla başlar. Günümüzde Amerikan bağımsız sinemasının vazgeçilmez yönetmenlerinden biri hâline gelmiş yönetmenin sineması da böyledir zaten: Küçük parçalardan, çeşitlemelerden oluşan bir hikâyeye ait; her biri aynı özenle anlatılmış parçalar, karakterler birleşir ve ortaya büyük, senfonik, güzel bir müzik çıkar.<img src="https://images.aposto.com/2023/5/3/1686744961178.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.62" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">The Royal Tenenbaums | Kaynak: IMDbWes Anderson sinemasıyla ben de erken döneminde tanışma fırsatı yakaladım. İzlediğim ilk filmi The Royal Tenenbaums’un odağında farklı yetenekleriyle kendi zamanlarının harika çocuklarına dönüşmüş, şimdiyse anneleriyle yaşayan birer yetişkin olan Tenenbaum kardeşler vardı. Yıllar önce onları terk etmiş babalarının beklenmedik dönüşüyle işlevsiz bir ailenin dinamiklerini hatırlamak zorunda kalıyorlardı. Film komediyle dramı ustaca harmanlıyor, yıldız dolu bir oyuncu kadrosuyla dikkat çekiyordu. “Komediyle dramı ustaca harmanlamak” dedim. İşlevsiz aileler, annelerine ya da babalarına başkaldıran çocuklar, aralarında yaş farkı olan karakterler arasındaki çatışmalar ve tüm bunları tuhaflıklarla, komikliklerle ve özgün bir mizah anlayışıyla yapmak… Henüz izlediğim ilk filmindeki genel tema ve atmosfer de detaylarda gizli işaretler de Wes Anderson sinemasının bütünü için bir fikir vermişti bana, o zaman bilmiyordum. Öte yandan “yıldızlarla dolu oyuncu kadrosu” sözcük öbeği de Wes Anderson sinemasının bir diğer karakteristiğinin ipucuydu aslında: Owen Wilson ve kardeşi Luke Wilson’la başlayıp zamanla genişleyerek Bill Murray’den Jason Schwartzman’a, Anjelica Huston’dan Tilda Swinton’a, Edward Norton’dan Adrien Brody’ye, Saoirse Ronan’dan Willem Dafoe’ya birçok ünlü ismin dâhil olduğu o oyuncu havuzu, bugün Wes Anderson filmlerinin üzerinde alt alta yazan onlarca ismin bulunmasının başlıca nedeni.&nbsp;Wes Anderson sinemasının görselliğinde, her seferinde belirlenmiş bir renk paleti ve dayatılmış bir simetrinin payı büyük. The Royal Tenenbaums’un (2001) kırmızı, The Life with Steve Zissou’nun (2004) sarı, Moonrise Kingdom’ın (2012) yeşil, The Grand Budapest Hotel’in (2014) pembe hâkimiyetindeki görselliği ve fenomene dönüşmüş Instagram hesabı Accidentally Wes Anderson’ın ilham kaynağı simetri çılgınlığı, Wes Anderson filmlerini görür görmez tanımaya yetiyor. Prodüksiyon tasarımındaki görsellik de ister dev setlerin olduğu bir canlı aksiyon filminde ister bir stop-motion animasyonda olsun, Wes Anderson görselliğini yansıtıyor. Bir de işin teknik yanı var: Wes Anderson filmlerinin kurgu stili; sadece aksiyon dolu sahnelerde değil karakterlerin birbirleriyle bakışmalarında ve diyalogları sırasında da belirginleşen, hızlı kurgulanmış sahneleri düşününce Wes Anderson sinemasının TikTok ve Instagram reel’larının olmadığı bir çağda günümüz sosyal medya estetiğinin temellerini attığını fark ediyorum.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Wes Anderson, “bağımsız” sinemacı</h3> Her yeni filmi gündeme geldiğinde, her yeni filmini izlediğimde kendime sorduğum bir soru var: Wes Anderson, gerçekten bağımsız bir sinemacı mı? Ya da hâlâ&nbsp;bağımsız mı?Yanıt, “bağımsız” tanımını bağlama ve bakış açına göre nasıl yorumladığına göre değişebilir. Evet, Wes Anderson kendi özgünlüğünü ve yaratıcı vizyonunu korumayı başarmış, projeleri üzerinde (hele ki MARVEL Sinema Evreni ya da Star Wars evreni gibi markalarla kıyaslandığında) ileri düzeyde yaratıcı kontrole sahip, yani bağımsız bir sinemacı. Bununla birlikte 90’ların ya da günümüzün Amerikan bağımsız sinemasıyla karşılaştırılamayacak derecede büyük bütçelerle ve yıldız isimlerle çalışabilme lüksüne sahip, büyük stüdyolar tarafından desteklenen bir bağımsız sinemacı. Stüdyoların yönetmene yaratıcı özgürlük tanıdığını; filmlerin Wes Anderson’ın “markalaşmış” stilinin dışına çıkmamasından, bunun her iki taraf için de işe yaradığını ise The Grand Budapest Hotel (175 milyon dolar) ve Isle of Dogs (64 milyon dolar) gibi filmlerin gişe rakamlarından anlayabiliyoruz. Kazan-kazan. Ama bu da başka soruları akla getiriyor: Bağımsız sinemacı Wes Anderson kendinden, kendi yarattığı “markadan” ve “markalaşmış stilinden” ne kadar bağımsız? Anaakıma hitap etmeyi başarmış olmasının nedeni artık bağımsız sinemayı sevenler için değil de bağımsız sinemayı sevdiğini düşünmek isteyen ama alıştığının dışına da çok çıkmak istemeyen anaakım izleyici için film yapması olabilir mi? Wes Anderson sinemasının karakteristikleri, Wes Anderson’ın bağımsızlığını koruması önündeki en büyük engel mi?<img src="https://images.aposto.com/2023/5/3/1686744995642.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.35" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">The Grand Budapest Hotel | Kaynak: IMDbWes Anderson sinemasının doğduğu ve geliştiği yıllarda onu vizyoner bir yönetmene dönüştüren, sonrasında ise anaakımın formüllerini bağımsız sinemaya uyarlamış bir “marka” yapan stilinin ne kadar tahmin edilebilir olduğunu bugün yapay zekâ sayesinde çok daha rahat görebiliyoruz aslında. Twitter’da farklı komutlarla elde edilmiş, “Wes Anderson’laştırılmış” görseller düşüyor önüme; popülerleşmiş Wes Anderson akımı, TikTok kullanmayan benim dahi kulağıma geliyor. Taklit edilebilen bu stilin görsellikten ibaret olmadığını düşünüyorum. Kanıtlayabiliyorum da: Yeni arkadaşım ChatGPT’den, bana Wes Anderson stilinde yazılmış, var olmayan bir filmin özetini istiyorum. Beni haksız çıkarmıyor.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kaprisli Gezginler (yön. Wes Anderson) </h3><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Wes Anderson’ın yeni filmi Kaprisli Gezginler*, izleyiciyi kendilerini pitoresk bir kırsalda seyahat eden zengin ama gizemli, lüks bir trende bulan eksantrik bir grup bireyin hayatlarını iç içe geçiren bir maceraya götürüyor. Hikâye, ünlü bir böcekbilimci ve tuhaf eserler koleksiyoncusu, esrarengiz Dr. Archibald Finch'e (Edward Norton) odaklanıyor. Gizli bir ormanda yaşadığı söylenen efsanevi bir yaratığı bulma arayışında kendisine eşlik etmesi için sıra dışı yoldaşlardan oluşan bir ekip kuran Dr. Finch’e; cesur ikizler Matilda ve Mortimer, zarif ve kıvrak Leydi Amelia Featherington, tuhaf mucit - tamirci ikilisi Bay Chesterfield ile Bayan Winifred Finchley ve gizemli müzisyen The Maestro eşlik ediyor.Matilda (Saoirse Ronan), uzman bir yankesici ve amatör bir botanikçi, Mortimer (Timothée Chalamet) ise eski haritaları ve kodları deşifre etme konusunda beceriklidir. Leydi Featherington saygın bir dilbilimci ve hevesli bir kuş gözlemcisi olarak gruba sofistike bir hava katar. Bay Chesterfield (Jeff Goldblum) ayrıntılı mekanizmalara ve nadir madeni paralara olan ilgisiyle tanınırken Bayan Winifred (Frances McDormand) geleneksel olmayan problem çözme yöntemleri konusunda yeteneklidir. The Maestro (Willem Dafoe) ise alışılmadık enstrümanların ustasıdır ve unutulmaz melodileri keşif gezisinin gizemli enerjisiyle yankılanacaktır. Tren nefes kesen doğa manzaralarına karşı ilerlerken grup beklenmedik zorluklarla, komik açmazlarla ve derin kendini keşfetme anlarıyla karşılaşır ve ortak aykırılıkları, dinmeyen merakları ve macera özlemleriyle birbirine bağlı bir aile hâline gelirler.Wes Anderson’ın kendine has görsel stili ve titizlikle hazırlanmış setleri, canlı renk paleti ve simetrik kompozisyonlarla parlıyor. Çizgi dışı melodilerle klasik motifleri harmanlayan Alexandre Desplat imzalı müzikler, bir merak ve kapris duygusu uyandırıyor. Çoğunlukla bir anlatıcının (Bill Murray) eşlik ettiği Kaprisli Gezginler; dostluğun, kendini keşfetmenin ve dünyanın gizemlerinin peşinden gitmenin gücünü kutlayan büyüleyici bir hikâye anlatıyor. Macera, mizah ve içten anları bir araya getiren film; izleyicileri hayatın tuhaflıklarını kucaklamanın ve yol boyunca kurduğumuz bağları beslemenin güzelliğine dikkat çeken sihirli bir yolculuğa davet ediyor."</blockquote>*Not: ChatGPT tarafından Wes Anderson tarzında yaratılmış, yeni karakter ayrıntıları ve adları içeren tamamen kurgusal bir film özetidir ve gerçek veya gelecek herhangi bir projeyi temsil etmez.

Robert Altman ile ilgili hikayeler